ma 5 mei 2025
Op Tweede Kerstdag 1890 stond de Belgische Juliette Folville als eerste vrouw op de bok bij het Concertgebouworkest. Helaas was deze gebeurtenis een uitzondering. Pas sinds enkele jaren vindt in de orkestwereld een inhaalslag plaats als het gaat om vrouwelijke componisten en dirigenten. Het Fonds Toonaangevende vrouwen in muziek geeft deze ontwikkeling een boost.
Door Marije Bosnak en Martijn Voorvelt - Interview met Elim Chan, Naomi Sedney, Julienne Straatman, Dominik Winterling en Alexandra en Laurent van Hellenberg Hubart.
'O, ze is een vrouw'
Dirigent Elim Chan, een graag geziene gast bij het Concertgebouworkest, herkent de drempels. “Toen ik net begon werd ik wel eens geboekt en weer gecanceld omdat het management besefte: o, ze is een vrouw.” Ze benadrukt dat ze als dirigent gezien wil worden, niet als vrouwelijke dirigent. “De muziek is groter dan wij, en al helemaal groter dan ons man- of vrouw-zijn.” Ze kijkt dan ook uit naar het moment waarop het thema geen issue meer is. “We zijn gewend een man op de bok te zien, maar nu is de maatschappij aan het veranderen. We staan er meer voor open, niet alleen in de wereld van de dirigenten, maar in alle leidinggevende posities.”
Eenzijdig beeld van goed leiderschap
“Talent ontwikkelen lukt soms alleen als anderen je een zetje geven en obstakels helpen wegnemen waar jij wél tegenaan loopt en anderen niet,” zegt Naomi Sedney, bestuurslid van de Foundation Concertgebouworkest en lid van het wervingscomité van het Fonds Toonaangevende vrouwen in muziek. “Zelf heb ik – als Nederlands-Surinaamse vrouw in het bedrijfsleven, maar ook vroeger als meisje op school – ervaren hoeveel verschil het maakt als iemand je ziet, in je gelooft en je helpt verder te komen.”
Het talent is er, maar het moet wél gezien en gesteund worden.
Naomi richtte negen jaar geleden The Inclusion Factory op, een bureau dat organisaties helpt inclusiever te worden. Ze begeleidt bedrijven bij het realiseren van meer gendergelijkheid én ondersteunt vrouwelijke professionals bij hun ontwikkeling en groei. Na veertien jaar in commerciële functies bij Heineken – vaak in overwegend mannelijke teams – besloot ze haar ervaring in te zetten voor meer balans en gelijke kansen op de werkvloer. “Ik merkte hoe lastig het was om als vrouw echt gezien en gewaardeerd te worden. Niet omdat het talent er niet was, maar omdat er vaak een eenzijdig beeld bestaat van wat goed leiderschap is. Er ligt nog te veel nadruk op eigenschappen als overtuigingskracht en zichtbaarheid, terwijl kwaliteiten als luisteren, verbinden en doorzetten minstens zo belangrijk zijn. Juist door verschillende talenten te combineren, behaal je de beste resultaten.
Dit fonds sluit naadloos aan bij waar ik voor sta. Ongelijkheid verdwijnt niet vanzelf – daar moeten we samen aan werken. Het talent is er, maar het moet wél gezien en gesteund worden. Daarom draag ik dit fonds een warm hart toe.”
Blinde vlek
“Intern is het Concertgebouworkest al langer bezig met deze ontwikkeling,” vertelt Dominik Winterling, algemeen directeur van het orkest: “Binnen ons orkest is er al heel lang een gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen. Maar als het om componisten en dirigenten gaat, heeft de orkestwereld van oudsher een blinde vlek. Door er actief beleid op te voeren gaat het bij ons nu de goede kant op wat levende componisten betreft, en we willen heel snel naar de 50 procent. Ook willen we getalenteerde vrouwelijke dirigenten langdurig aan ons binden. Voor onze Ammodo Masterclass Dirigeren selecteren we altijd twee vrouwen en twee mannen. Het zou fantastisch zijn als die verhouding in de toekomst vanzelfsprekend is bij topdirigenten.”
Spotlights erop!
Julienne Straatman, voorzitter van het wervingscomité, ambassadeur en schenker: “Vrouwen hebben nog steeds te weinig rolmodellen en worden te weinig geprikkeld om als jong talent ook naar dit soort bijzondere professies te kijken, waarin leiderschap en creativiteit de norm zijn. Ook blijkt uit onderzoek dat vrouwen nog te vaak niet aangemoedigd worden. Het Concertgebouworkest kiest er bewust voor de positie van vrouwen te versterken, dit niet meer als vrijblijvend te zien en bij te dragen aan de vanzelfsprekendheid ervan. De inspanningen van de laatste jaren leveren al mooie ervaringen op, dus nu de spotlights erop!”
Onze dochters
Enthousiaste en betrokken schenkers aan dit fonds zijn Alexandra en Laurent van Hellenberg Hubart: “Wij steunen dit fonds vanwege de langetermijnvisie. Een betere man-vrouwbalans, ook in leidinggevende posities, zorgt ervoor dat toekomstige generaties zich blijven herkennen in het Concertgebouworkest. Onze dochters groeien op met het idee dat diversiteit vanzelfsprekend is – maar wij weten dat daar nog altijd extra inzet voor nodig is.”
Een deel van dit artikel verscheen eerder in Preludium, het magazine van Het Concertgebouw en het Concertgebouworkest.
Met het Fonds Toonaangevende vrouwen in muziek wil het Concertgebouworkest een betere balans brengen in de vertegenwoordiging van vrouwelijke dirigenten en componisten aan de internationale top van symfonieorkesten. Het orkest wil dit bereiken door meer vrouwen in de schijnwerpers te plaatsen, vrouwelijk talent te scouten en te begeleiden en meer producties met vrouwelijke dirigenten en componisten mogelijk te maken. Zo hopen we meer inspirerende rolmodellen aan de orkesttop te krijgen.
Wilt u bijdragen, scan dan de QR-code.
